关于《汉藏对照词典》部分教学词条的商榷
江琼·索朗次仁 西藏大学文学院2010级中国少数民族语言文学专业硕士研究生
摘要: 2002年版《汉藏对照词典》收录词汇八万余条，以现代汉语为主，词条除了一般词语外，还收有一些常用的文言词语、成语、谚语、名言警句、方言词以及各学科的专业术语。其中教学方面的每个词条做了明确的规定。但笔者发现部分教学词条翻译存在不妥或不准确之处，现将根据2010年首都北京召开的《第八届全国高校藏语文教学工作研讨会》上统一规范的108条教学专业术语，进行纠正以供再版修订时参考。
关键词: 《汉藏对照词典》 教学词条商榷
2002年版《汉藏对照词典》是一部综合性的大型语文工具书，主要供翻译工作者、藏语文教师、藏区工作干部以及通晓汉藏语文的读者使用，目的在于更好地学习、使用、发展藏语文，进一步达到新词术语的统一规范。全书收词八万余条，以现代汉语为主，词条除了一般词语外，还收有一些常用的文言词语、成语、谚语、名言警句、方言词以及各学科的专业术语。其中教学方面的每个词条做了明确的规定。但笔者发现部分教学词条翻译存在不妥或不准确之处，现将根据2010年北京召开的《第八届全国高校藏语文教学工作研讨会》上统一规范的108条教学专业术语，进行纠正以供再版修订时参考。
1. 课本 《汉藏对照词典》谓：“课本སློབ་ཁྲིད་རེའུ་མིག” 此处出现误译。“སློབ་ཁྲིད་རེའུ་མིག”应该是课表之义。故建议将“课本”སློབ་ཁྲིད་རེའུ་མིག 改为 “课本 སློབ་དེབ།” 。
2. 课堂教学《汉藏对照词典》谓：“课堂教学 སློབ་ཁང་དུ་སློབ་ཁྲིད་བྱེད་པ།”此处译文较冗长。故建议改为“课堂教学 སློབ་ཁང་སློབ་ཁྲིད།”。
3. 学位、学位证书、学历《汉藏对照词典》谓：“学位 མིང་བཏགས། ཤེས་ཡོན་གྱི་མིང་བཏགས།”“学位证书 མིང་བཏགས་ལག་ཁྱེར།”学历སློབ་གཉེར་བརྒྱུད་རིམ། སློབ་སྦྱོང་གི་ལོ་རྒྱུས། 建议改为 “学位 བསླབ་གནས།” “ 学位证书 བསླབ་གནས་ལག་ཁྱེར”“ 学历 བསླབ་རིམ།” 。
4. 学士、硕士《汉藏对照词典》谓：“学士 ཤེས་རམ་པ། ” “硕士 རབ་འབྱམས་པ།”建议改为“学士 སློབ་རམས་པ།” “硕士 ཤེས་རམས་པ།”。
5. 学籍 《汉藏对照词典》谓：“ 学籍 སློབ་གྲྭའི་སྐྱིད་སྡུག ”建议改为 “学籍 སློབ་ཐོ།” 。
6. 职称《汉藏对照词典》谓：“职称 མིང་བཏགས། གོ་མིང་། ལས་ཀའི་གོ་མིང་།” 建议改为“职称 ལས་ཐོབ།” 。
7. 辅导员、助教、讲师、导师《汉藏对照词典》谓：“辅导员 རོགས་ཁྲིད་པ།” “助教 དགེ་རྒན་རམ་འདེགས་པ།” “讲师 འཆད་ཁྲིད་དགེ་རྒན།” “导师 སློབ་དཔོན།” 建议改为：“辅导员 རོགས་སྟོན་པ།” “助教 རོགས་ཁྲིད་དགེ་རྒན།” “讲师 ཁྲིད་དཔོན།”“导师 མཛུབ་ཁྲིད་དགེ་རྒན།”。
8. 必修、选修《汉藏对照词典》谓：“必修 ངེས་པར་སྦྱོང་དགོས་པ།”“选修 བདམས་སྦྱོང་། ” 建议改为“必修 ངེས་སྦྱོང་།”“选修 འདེམས་སྦྱོང་།” 。
9. 奖学金、助学金《汉藏对照词典》谓：“奖学金 སྦྱངས་འབྲས་ལེགས་ཐོན་གྱི་བྱ་དགའ།” “助学金 སློབ་ཞུགས་རོགས་དངུལ།”建议改为“奖学金 བྱ་དགའི་སློབ་དངུལ།” “助学金 རོགས་སྐྱོར་སློབ་དངུལ།”。
10. 论文、答辩《汉藏对照词典》谓：“论文 ཆེད་རྩོམ།” “答辩 དྲི་ལན། རྩོད་ལན། ཞུ་ལན།”建议改为“论文 དཔྱད་རྩོམ།” “答辩 དམ་བཅའ་འཇོག་པ།” 。
11. 结业、函授、休学、留学、退学、转学《汉藏对照词典》谓：“结业 སློབ་མཇུག་སྒྲིལ་བ། སློབ་སྦྱོང་མཇུག་སྒྲིལ།”“函授 ཡིག་སྤྲིངས་སློབ་ཁྲིད། འཕྲིན་བརྒྱུད་སློབ་ཁྲིད། སྦྲག་ཐོག་སློབ་ཁྲིད།” “休学 སློབ་སྦྱོང་དགོངས་ཞུ།” “留学 ཕྱི་རྒྱལ་དུ་སློབ་སྦྱོང་ལ་འགྲོ་བ། ཕྱི་རྒྱལ་དུ་ཞིབ་འཇུག་འགྲོ་བ།” “退学 སློབ་གྲྭ་ནས་ཕྱིར་འཐེན་པ།” “转学 སློབ་གྲྭ་སྒྱུར་བ། སློབ་གྲྭ་གཞན་དུ་འགྲོ་བ།” 建议改为“结业 བསླབ་རྫོགས།” “函授 སྦྲག་ཁྲིད།” “休学 སློབ་བཤོལ།” “留学 ཕྱི་འགྲིམ་སློབ་གཉེར།” “退学 སློབ་བུད། ” “转学 སློབ་བརྗེ།”。
12. 开卷、闭卷、考查、考试、初试、补考、 监考《汉藏对照词典》谓：“开卷 དཔེ་ཆ་སོགས་བལྟས་ཆོག་པའི་རྒྱུགས་ལེན་ཐབས།” “闭卷 གསང་ཐབས་རྒྱུགས་ལེན།” “考查 བརྟག་ཞིབ། ཞིབ་བཤེར།” “考试 རྒྱུགས་ལེན། རྒྱུགས་སྤྲོད།” “初试 ཐོག་མའི་རྒྱུགས་ལེན།” “补考 ཟུར་རྒྱུགས་ལེན་པ། བསྐྱར་རྒྱུགས་ལེན་པ།” “监考 རྒྱུགས་སྤྲོད་ལྟ་ཞིབ།” 建议改为“开卷 མངོན་རྒྱུགས། ལྷོད་རྒྱུགས།” “闭卷 གསང་རྒྱུགས། དམ་རྒྱུགས། ” “考查 ཚོད་རྒྱུགས།” “考试 རྒྱུགས། ཡིག་ཚད།” “初试 གཞི་རྒྱུགས།” “补考 གསབ་རྒྱུགས།” “监考 རྒྱུགས་རྟོག རྒྱུགས་བཤེར།”。
13. 学院、大学《汉藏对照词典》谓：“学院 སློབ་གྲྭ་ཆེན་མོ། ”“大学 སློབ་གྲྭ་ཆེ་མོ།” 建议改为“学院 སློབ་གླིང་།”“大学 སློབ་གྲྭ་ཆེན་མོ།
14. 校长、院长、班主任、组长、班长《汉藏对照词典》谓：“校长 ཞའོ་ཀྲང་།” “院长 ཡོན་ཀྲང་།” “班主任 འཛིན་གྲྭའི་ཀྲུའུ་རེན། འཛིན་གྲྭའི་དགེ་རྒན་གཙོ་འགན་འཁུར་མཁན།” “组长 ཙུའུ་ཀྲང་། ཚོ་ཆུང་གི་འགོ་འཛིན།”“班长འཛིན་གྲྭའི་ཀྲང་།”建议改为“校长 སློབ་སྤྱི།” “院长 གླིང་སྤྱི། གླིང་གཙོ།”“班主任 འཛིན་བདག” “组长 ཚན་གཙོ།” “班长 འཛིན་གཙོ།”
15. 字面翻译、字数、字典、词典、辞典《汉藏对照词典》谓：“字面翻译 ཐད་བསྒྱུར།” “字数 ཡིག་གྲངས། ཡིག་ཟོར།” “字典 ཚིག་མཛོད་མིང་མཛོད།” “词典 ཚིག་མཛོད།” “辞典 ཚིག་མཛོད།” 建议改为“字面翻译 མཁྲེགས་བསྒྱུར།” “字数 ཚེག་བར།” “字典 དག་ཡིག” “词典 མིང་མཛོད།”“辞典 ཚིག་མཛོད།”
16. 名词、动词 形容词 量词 代词、数词 《汉藏对照词典》谓： “名词 མིང་ཚིག” “动词 བྱ་ཚིག ལས་ཚིག” “形容词 རྒྱན་ཚིག” “量词 ཚད་ཚིག” 代词 ཚབ་ཚིག 数词 གྲངས་ཚིག 建议改为“名词 ཁྱད་གཞི་བརྗོད་པའི་མིང་།”“动词 བྱ་བ་བརྗོད་པའི་མིང་།” “形容词 ཁྱད་ཆོས་བརྗོད་པའི་མིང་།” “量词 འཇལ་བྱེད་བརྗོད་པའི་མིང་།” “代词 ཚབ་ཏུ་བཞག་པའི་མིང་།” “数词 གྲངས་བརྗོད་པའི་མིང་།”
17. 黑板、括号《汉藏对照词典》谓：“黑板 ནག་པང་།” “括号གུག་རྟགས།” 此处译者过于采用直译方法，应该采取异译法，因为这两个名词在藏语中有对应的词。故建议改为“黑板 བྱང་ཤིང་།” “括号 ཤད་གུག”。
参考文献
① 扎林·洛桑 .《藏语中存在的部分不规范名词解析》.【J】.《西藏研究》（藏文） 2012:4
② 《汉藏对照词典》.【Z】.民族出版社出版 2007年8月第5次印刷
③ 卓玛措 .《有关教学方面108条术语统一规范工作前因后果之谈》.【J】. 西北民族大学学报 （藏文）2011:1
源自: 《藏语文工作》2013第一期
责编:拉旺